ҚАЗАҚ, ТҮРІК ЖӘНЕ МОНҒОЛ ТІЛДЕРІНДЕГІ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРДІҢ ЛИНВИСТИКАЛЫҚ СИПАТЫ
Аннотация
Мақалада қазақ, түрік және моңғол тілдеріндегі мақал-мәтелдер тілдік тұрғыдан талданды. Қазақ-түрік мақал-мәтелдерін зерделеу барысында генеалогиялық және типологиялық жағынан туыстығын сипаттайтын белгілері анықталды. Туыс тілдердің мақал-мәтелдерінің лексикалық құрамы, семантикасы мен синтаксистік құрылымы жағынан ортақ белгілері сараланды. Сонымен қатар, қазақ-моңғол мақалдары салғастыра зерттеліп, лексикалық құрамы, семантикасы мен синтаксистік құрылымы зерттелді. Үш тілдіңмақал-мәтелдері бір, екі тармақты болып, баяндауыштары бұйрық рай, болжалды келер шақ, шартты рай тұлғасы арқылы жасалатыны анықталды. Нақты тілдік деректер негізінде талданды. Екі тілдегі мақал-мәтелдердің семантикасы лингвомәдени түсініктеме ретінде қарастырылды. Қазақ-түрік және қазақ-моңғол мақал-мәтелдерінің ұқсастықтары мен ерекшеліктерін ашуда екі тілге ортақ, лексикалық құрамында өзгешелігі бар және лексикалық құрамы мен синтаксистік құрылымы өзгеше семантикасы сәйкес келетін мақал-мәтелдер анықталды.
Ключевые слова:
мақал-мәтел, паремия, лексикалық құрам, семантика, синтаксистік құрылым, тармақ, параллельБиблиографические ссылки
Қайдар, Ә. Халық даналығы. – Алматы: Толғанай, 2004. – 560 б.
Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. – Алматы: Мектеп, 1974. –318 б.
Нұрышов С.Н. Қазақтың халық мақалдарының даму тарихынан. Алматы: Қазақтың
Мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1959. – 318 б.
Досмұхамедұлы, Х. Таңдамалы. – Алматы: Өлке, 2003. – 240 б.
Қазақ тілі тарихи лексикологиясының мәселелері. – Алматы, 1988. – 200 б.
Пермяков Г. Основы структурной паремиологии. – Москва:Наука, 1988. – 235 с.
Шаңырақ: Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы: Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990.
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ
энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998. – 4-том. Ж-К – 720 б.
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ
энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998. – 8-том. С-У – 704 б.
Omer Asım Aksoy. Atasözlerive Deyimleri. – İstanbul: «İnkilap» 1988. – 227 s.
Улыкпан К. Монгол-казах зүйр цэцэн үг = Монғол-қазақ мақалдары – Улаанбаатар,
«Отандастар» қауымдастығы. 2017. – 136 б.
Наваанзоч Х. Цэдэв. Культурная константа «Родина» у кочевников-монголов и
казахов. Үлкен Алтай әлемі – Мир Большого Алтая – World of Great Altay 1(1) 2015, 89 б.
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2023 Bulletin of Shokan Ualikhanov Kokshetau University Philological Series
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
