РИТОРИЧЕСКИЙ ИДЕАЛ БИЯ КАК ФАКТОР КУЛЬТУРНОЙ И НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ
DOI:
https://doi.org/10.59102/kufil/2023/iss4pp131-142Аннотация
Легенды о казахских биях и пословицы в них являются интересным объектом изучения культурной и национальной идентичности. Рассмотрение риторики права биев в аспекте риторического идеала опирается на синтез представлений народа об идеальном ораторе и идеальной речи. Процесс мышления казахского бия, принятия им решений и достижения им согласия со слушателем исследуется в аспекте связи между риторическим статусом высказывания и риторической модальностью как основа создания картины мира. Обобщены признаки креативной компетенции бия с позиции механизма его воздействия на слушающего, от аргументации и манипуляции как способов управления сознанием слушающего до инструментов иллокутивного и перлокутивного влияния. Способы активизации бессознательного слушателя изучены в контексте текстов-стимулов. Методологическая база статьи обобщает идеи и результаты неориторики, коммуникативной риторики, онтологии и прагмалингвистики в части исследования риторического идеала и теории речевых актов для описания коммуникативных стратегий бия и достижения им эффективности в виде согласия со слушателем. Рассматриваемая тема представляется плодотворной как с позиции разработки научной концепции казахской риторики на материале риторики права, так и обновления учебного процесса предметами риторического цикла. Теоретическая ценность обусловлена описанием модели риторики права на примере структуры риторического идеала.
Ключевые слова:
идентичность, казахская риторика, риторика права, риторический идеал, институт биевБиблиографические ссылки
Тюпа В.И. Дискурстық талдау // Тюпа И.В. Көркем мәтінге талдау. ‒ М.: Издательский центр «Академия», 2008. ‒ Б. 273-299.
Peirce C.S. Ideas, stray and stolen, about scientific writing. In:Houser, N.&Kloesel, C.J.W.(1998),TheessentialPeirce.Selectedphilosophicalwritings.Vol.2(1893–1913) (pp. 325–330). Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
Сковородников А.П. Қазіргі ресейлік ақиқатқа қатысты «ұлттық риторикалық идеал» ұғымының мазмұны туралы // Сөйлеу коммуникациясының теориялық және қолданбалы аспектілері: ғылыми әдіст. бюл. 5(5) шығарылым. ‒ Красноярск ‒ Ачинск: Краснояр. ун-т, 1997. ‒ С.27-37
Стернин И.А. Орыс коммуникативті мәдениетін тасымалдаушысының риторикалық идеалын эксперименталды анықтау тәжірибесі / И.А. Стернин // Жаңа мемлекеттік стандарттардағы риторикалық пәндер. – М., 2002. – Б. 102–109.
Милославский И. Г. Өзі туралы әңгімелер ауызша көпшілік алдында сөйлеудің риторикалық құралы ретінде / / Стилистиканың өзекті мәселелері. ‒ 2016. ‒ № 2. ‒ Б. 57-61.
Полякова Е.К. Орыс коммуникативті санасындағы риторикалық идеал: психолингвистикалық зерттеу: диссертация... филология ғылымдарының кандидаты: 10.02.19.- Воронеж, 2003.- 284 б.: ил. РГБ ОД, 61 03-10/1178-6
Riffaterre M. On the Complemettarity of Comparative Literature and Cultural Studies // In book: Comparative Literaturt in the Age of Multilulturalism. – Baltimore: John Hopkins University Press, 1995. – C. 66-73.
Тихонова Т.Е. Риторикалық идеал бастауыш сынып оқушыларының коммуникативті мәдениетін қалыптастыру процесінде жүйе құраушы фактор ретінде / Т. Е. Тихонова // Әлеуметтік-мәдени және білім беру салаларындағы инновациялық процестерді жобалау: VIII Халықаралық ғылыми-әдіст. конф. 2 т. 2 бөлімі.– Сочи, 2005. – Б. 179–183.
Шангирбаева Б.Ю. Қазақтардың әдеттегі құқығы және би институты. Қазіргі Қазақстанда әділ сот талқылауына құқықты имплементациялаудағы рөлі [Электрондық ресурс] //Альманах «Via Evrasia», София университетінің Еуразия орталығы (Болгария). ‒ 2016. ‒ № 5 (37). URL: http://www.viaevrasia.com/documents/37.%20BEIBIT%20SHANGIRBAYEVA,%20VIA%20EVRASIA,%202016,%205.pdf (қаралу мерзімі: 22.09.2022).
Austin J. How to do things with words [Электронды ресурс]. URL: http://www.http:// michaeljohnsonphilosophy.com/wp-content/uploads/2013/04/austin-how-to-do-things-withwords.pdf (қаралу мерзімі: 21.08.2023).
Urmson J.O. Performative utterances. // Midwest Studies in Philosophy, 1977. ‒ № 2. ‒ Р. 120-127.
Holdcroft D. Words and Deeds: Problems in the Theory of Speech Acts. ‒ Oxford University Press, 1978. ‒ 192 p.
Шешендік толғаулар, шешендік арнаулар, шешендік даулар / [құраст. Т. Кəкішев; жауапты ред. С. Сапарбеков]. – Алматы: Қазақ университеті, 1992. – 159 б.
Билер сөзі. / Құрастрған Т. Кәкішев/ ‒ Алматы: «Қазақ университеті», 1992. ‒ 160 б.
Айтеке би. Құраст. Г. Бельгер, М. Ақдаулетұлы. ‒ Алматы: Атамұра 2008. ‒ 224 б.
Материал 20.09.2023 баспаға түсті
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2023 Bulletin of Shokan Ualikhanov Kokshetau University Philological Series
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
